اگر شما هم به گلیم بافی علاقه مندید می توانید با خواندن این مقاله با مراحل راه اندازی و بافت گلیم آشنا شوید.

آشنایی با گلیم ایران

گلیم بافته ای است که با دار قالی تولید می شود. بدون پرز که با نخ ابریشمی، پنبه ای یا کنفی با درگیری تار و پود بافته می شود. به این ترتیب که از نخ پنبه ای به عنوان تار و از نخ ابریشمی رنگارنگ به عنوان پود استفاده می شود.

در گلیم بافی نقشه کاربرد چندانی ندارد و معمولاً نقش آفرینی به طور ذهنی انجام می شود. گلیم های هر منطقه از ایران طرح و رنگ ویژه ای دارد، که با توجه به بافت آن از بافته های دیگر مجزا است.

انواع گلیم

گلیم به سه روش بافته می شود:

گلیم ساده بافت: در این نوع گلیم پودها یکی در میان از لابه لای تار عبور می کند. این گلیم یک روست و برای بافت آن معمولاً از نقشه از قبل آماده استفاده نمی شود. نقش های گلیم ساده عموماً هندسی است و به ندرت نقش های منحنی در این نوع گلیم دیده می شود.

گاهی روی گلیم هایی با زمینه ساده با استفاده از الیاف رنگی پشم نقش هایی ایجاد می شودکه غالباً هندسی است.

گلیم برجسته: این نوع گلیم دارای زمینه ای ساده می باشد ولی طرح اصلی مانند قالی پرزدار است. به این صورت که از روی نقش قالی بر روی چله گلیم گره زده می شود و در پایان پرز اضافی چیده می شود.

ورنی: ورنی، گلیمی است بدون پرز و یک رو، که عموماً بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط دختران و زنان عشایر مناطق مغان، ارسباران و مشکین شهر بافته می شود. این نوع گلیم در کردستان و کرمان با طرح و نقش دیگری بافته می شود که در کرمان آن را شیریکی پیچ می نامند. بهترین ورنی های ایرانی توسط ایل شاهسون یا ایلسون تولید می شود که سابقه طولانی در این زمینه دارند، به گونه ای که همواره واژه ورنی با نام شاهسون قرین بوده است.

ابزار گلیم بافی:

دار: که به 2 نوع افقی و عمودی تقسیم می شود.

نخ چله: نخ چله از پنبه با ضخامت های متفاوت است. در بعضی از روستاها از پشم برای چله (تار) استفاده می کنند. شاید به علت سهولت دسترسی پشم و عدم دسترسی به پنبه در بعضی موارد استثنایی نیز از ابریشم استفاده شود.

پشم: پشم مراحل مختلف از چیدن، شستن، رشته کردن (ریسیدن) و رنگ آمیزی را می گذراند و بعد از اتمام این مراحل به عنوان خامه شناخته می شود.

دفتین (کرکیت، دفه، شانه): ابزاری است برای کوبیدن رج های بافته شده که مورد استفاده قرار می گیرد.

کارد (قلاب): این ابزار دارای قلاب و تیغه تیزی است که از قلاب آن برای گرفتن تارها و از تیغه آن برای بریدن استفاده می کنند.

مراحل بافت گلیم

رنگریزی : در شهرها متخصصان و در ایلات و عشایر خود بافندگان آن را انجام می دهند.

چله کشی: سوار کردن نخ روی چهارچوب (دار) است.

نقشه کشی: در شهرها و آموزشگاه ها نقشه روی کاغذ مخصوص طراحی می شود و از روی نقشه طراحی شده طرح اصلی روی دار پیاده می شود و در ایلات و روستاها خود بافنده طرح را ذهنی روی دار پیاده می کند.

یکی از مهمترین وسایل کار گلیم بافان دار است که در بعضی مناطق کارگاه نیز نامیده می شود. دارهای گلیم بافی هر منطقه بنا بر سنت های آن منطقه متفاوت هستند. عشایر بدلیل کوچ نشین بودن خود و از آنجا که الزام دارند تا ابزار گلیم بافی را همراه با جابه جایی ایل و عشیره شان انتقال دهند، معمولا از دارهای افقی که به راحتی قابل حمل بر پشت اسب و الاغ بوده و همچنین قابل اسقرار در محل اسکان است استفاده می کنند اما روستاییان که در محل ثابتی زندگی می کنند بخاطر صرفه جویی در هزینه از دارهای عمودی بهره می گیرند.

انواع دار گلیم

دار افقی: این دار شامل چهارچوبی است که معمولا در ایلات متداول است، هرگاه که تصمیم به بافت می گیرند (معمولا در جایی که ساکن می شوند) چهارگوشه آن را با میخ به زمین می کوبند و موقع حرکت میخ ها کنده می شوند و دار قابل انتقال می گردد، حتی می توانند تیر بالایی و پایینی (بدون چوب های پهلویی) را روی زمین به چهار میخ بکوبند و چله کشی کنند.

دار عمودی: این دارها از نوع ابتدایی خود تکامل یافته است که به صورت چهارچوب اکثرا مستطیلی شکل مورد استفاده قرارمی گیرند. این دارها همان طور که از اسمش پیداست به طور عمودی بر سطح زمین قرار می گیرند. به طور کلی این دار ا از 2 عدد چوب صاف استوانه ای به موازات یکدیگر که بالایی به نام سردار و چوب پایینی به نام زیردار نامیده می شود و همچنین 2 عدد چوب دیگر درطرفین که بنام راست روها معروف است تشکیل می شود.